Showing results by narrator "Dilorom Karimova" in All Categories

Hikoyada Anvar ismli musavvir nigohi orqali ikki oila taqdiri tasvirlanadi. Bir oilada ota kasal xotini, o‘g‘lini tashlab ketgan. Bolakay otaning qaytib kelishini juda xohlaydi. Chizgan rasmlarining hammasida faqat bir manzara takrorlanadi. Ota, ona, o‘g‘il va Quyosh. U doim quyoshni chizadi. Undan madad kutadi. Uning hech qachon botmasligini istaydi. Chunki quyosh botib, qorong‘ulik cho‘kishi bilan ona yig‘lashga tushadi.

Sanam xolaning oshnasi kitoblar. U kutubxonachi bo‘lib ishlaydi. Kutubxona bilan yonma-yon joylashgan qassobxona, do‘kon, somsaxonadagi erkaklarning o‘tgan ketgan ayollarni hayolan yechintirib, hayolan haqoratlashlariga Sanam xola chidolmaydi. O‘zini To‘marisdek dovyurak ayol bo‘lishini istaydi. Lekin u xokisor, munis ayol. Shunga qaramay, ayol sha’ni uchun sharmsiz, behayo, nomard erkaklardan o‘chini olishga muvaffaq bo‘ladi.

Otasi uni shaharga olib ketishga ahd qilib, poyezd bekati tomon yo‘lga tushishadi. Yo‘l-yo‘lakay bolakay uni o‘rab olgan borliqning har bir fusunkor ko‘rinishiga ahamiyat berib, undan hayratlanib, dunyo-dunyo quvonchlarga to‘lib o‘ynab borardi. Bu "yengiltaklik" otasiga yoqmaydi. Uni jerkib-jerkib tashlaydi. Bolakay tutib olgan chiroyli kapalagini otasiga ko‘rsatib, uni ham quvontirmoqchi bo‘ladi, lekin otasi qo‘lidan kapalakni yulib olib, kaftlari bilan g‘ijimlab, oyoqlari ostidga tashlaydi.

Hamma cholga havaslanib, uni maqtovlarga ko‘mib tashlashdi. Shayman cholning boshi osmonda, ko‘kragi tog‘day ko‘tarilgan. U olim o‘g‘ilning martabasiga teng boyligi ham bor, deb ishonadi. Kenja o‘g‘lini uylantirish bahonasida olim o‘g‘lidan oylik maoshini so‘raydi. So‘raydi-yu, turgan yerida dong qotadi. Es-hushidan ayrilay deydi, umidlari yakson bo‘ladi. "Seni o‘qitguncha qancha qo‘ylarim gumdon bo‘ldi, endi olimligigdan menga nima foyda", deb peshonasiga uradi. Kamsitilgan o‘g‘il shu kuniyoq qishloqni tark etadi.

Qilichbek yetimlikda o‘sgan va yetimlik nimaligin biladi, shuning uchun qo‘lidan kelgancha yetimlar ko‘nglini olmoqqa urinadi. Uning xotini esa erining oliyjanobligini tushunmaydi, kamsitadi. O‘z yo‘rig‘iga yurishni istamagan erini o‘ziga o‘xshagan johil, janjalkash akalariga urdirtiradi. Shunday kunlarning birida uyidan chiqib ketib, sovuqda daydib yurib, Chamanoyning uyiga faqat tunagani kirib qoladi. Shu voqea sabab mehrga muhtoj, ko‘ngli yetim ikki inson qalbida muhabbat nish uradi va o‘z baxtlarini qurmoq niyatida bu yerlardan bosh olib ketadilar.

Bunda ba’zi hududlardagi odamlarning o‘ta loqaydligi, ishyoqmasligi, mayda va bachkana shaxsiy manfaatlari ostida vatanparvarlik kabi oliy hislatlarning ko‘milib ketgani achchiq alam bilan hikoya qilinadi.

Qaynoq garmsel shaharni o‘z hukmiga olgan. Hammayoq chang-to‘zon, ivirsiq. Hamma yoq sap-sariq, yakkam-dukkam yashillikni kul bosgan. Korxona mo‘rilaridan qora-ko‘kish tutun burqsib, osmon xira tortgan.... Shunday fayzsiz sharoitga ko‘nikib, bu yerdagi odamlar o‘zlarini hech qiynamay tashvishsiz yashab kelishardi. Qizchasi bilan qishloqdan ko‘chib kelgan yoshgina ayol bu tartibni buzadi.

Norboy chol do‘nglikka chiqib, Muso o‘g‘lining kelar yo‘liga ko‘z tikib tishsiz milklari orasiga solgan qotgan non uvoqlarini shilib o‘ltirishni yaxshi ko‘radiyu, katta o‘g‘li Bozorvoy bilan qizi otasining bu qilig‘idan uyalishadi. Bizni qishloqqa sharmanda qilayapsiz, deb otasini tergashgani tergashgan. Pismiq kuyovi esa qaynotaning nafaqa puli "begona" bo‘lib ketayotganidan alamzada. Faqat shaharlik bo‘lib ketgan kichik o‘g‘li Muso cholni astoydil yaxshi ko‘radi.

Hikoya Boborayim govning yomon niyatini amalga oshirish uchun qizni ta'qib etib kelayotgan paytda Sobir polvonning aralashuvi voqeasidan boshlanadi. Boborayim gov benomus, shavqatsiz odam. Hozir qamoqda yotgan qizning akasi qachonlardir Boborayimni xafa qilgan ekan. Boborayim qiz ayni himoyasiz qolgan bir paytda akaning o'chini singildan olishga nomardlarcha urinadi. Bu niyatini Sobir polvon barbod qiladi.

Ko'kanning jiyani Sog'intoy shahardan qishlog'iga ko'chib kelib, shu yerda o'z biznesini boshlash niyatida. Uning kelish sharafiga uyushtirilgan ziyofatda Sog'intoy beehtiyor soy yoqalab bamaylixotir ketib borayotgan bo'rilarni ko'rib qoladi. Irim bo'yicha biror ishni boshlashdan avval bo'rini ko'rish - bu yaxshilikka.

Tut har bir tepki zarbidan titrab ketardi. Qachonladir do‘st bo‘lgan ikki oilaning farzandlari, qachonlardir otalaridan bir-biriga o‘tib qolgan parcha yer uchun hayot-momot jangini olib borardilar. Biri quvib borayotib, tepib boradi. Odamlarning qahr-g‘azabidan tutning bag‘ri ich-ichidan qaqshab azob tortardi. Lekin baribir odamlardan shirin, suvli mevasini ayamasdi. Ayniqsa urishqoq oilalardan birining kichkintoy o‘g‘lini juda yaxshi ko‘rardi. Baxtga

Qishloq chetidagi xarob kulbada chol yolg'iz yashaydi. Odamlar uchun u unutilgan buyumdek bir gap. Faqat ba'zi kunlari quyosh ufqqa cho'kayotgan paytda, etni junjiktirar darajada "uv"lab qo'shiq aytdan kezlari uni eslab qolishadi. Qo'shiq so'zsiz, lekin unda intihosiz mung va g'am mavjud. Qo'shiqda sel olib ketgan yor alami dod soladi. U yorini eslab, yolg'izligidan kuyib, yig'lab bo'zlaydi. Kutilmaganda ruxsori sevgan xotiniga o'xshash jiyan kelinni uchratib hayotga qayta kelgandek bo'ladi. Endi ular uchun yashay boshlaydi.

Mashir kampir bilan Norchuchuk kampir qadrdon dugonalar. O'zlaridan so'ng o'g'illarining ham shunday do'st bo'lib qolishlarini istashadi. Vasiyat ramzi sifatida ikki devor oralig'idagi eshiklari tambalanmagan yo'lak qolgan. Lekin ayni shu yo'lak sabab ikki do'st orasidan qora mushuk o'tadi. Jo'ralar qalbidan qo'pgan qora ruh nafaqat odamlarga, tabiat-borliqqa ham qanday ta’sir ko'rsatishi mo'jiza!

Chori dono deganmish ko'ngli kir, g'alamis bir kimsa, dunyoni boricha ko'radigan, hali suv osti oqimi borligidan bexabar yigitchaning ko'ngliga shubha va adovat urug'ini sepadi. Yomonlik urug'idan unib chiqqan tikon niyati pok, qilmishi beg'araz, oriyatli erkakka qaratilgan edi. Lekin oxir oqibat bolaga haqiqat yuz ko'rsatadi.

Ko'hna buloq qavatdan yangi buloq ko'z ochadi. U borliqdan hayratlanib, zavqlanib, atrofini o'rab olgan maysalaru-chechaklar, turli xil hasharotlar, kapalagu-arilarga ham quvonch ulashib, to'lib-to'liqib oqib boradi. Lekin yo'lida ochko'z, g'azabkor odamlarga duch kelib qolib, qo'rqib ketadi. Qarang-ki, ikki qo'shni qirpichoq bo'lib yerlari bo'ylab oqib o'tgan buloqni o'ziniki qilib olmoqchi. Buloq esa o'zining kimgadir tegishli bo'lishini hech hazm qilolmaydi. Va yana yer ostiga kirib ketadi. U tufayli hayot olgan atrof borliq esa quriydi, qochadi, yo'q bo'ladi...

Kechagina enasini berib qo'ygan Tog'ay so'qmoq bo'ylab tepa osha ovuliga g'amnoq qaytarkan, do'nglik betida ko'kka qadalib turgan Enatosh - ayol timsolidagi ulkan qoyatoshni o'g'li yo’liga hayolchan termulib o'tirgan enasini eslatib yuboradi. U hanuz o'g'lini kutib yo'liga intizor o'tiribdi... Shu ruhiy kashfiyotdan so'ng Tog'ay vodiydagi "tosh haykallar" qo'riqchisiga aylanib qoladi.

Inson qalb ko'zlari bolaligida ochilsa ochildi, yo'qsa qalb eshiklari mixlanib, olamni anglamoqqa tayyor ko'zlar yillar o'tgani sayin xiralashib boraveradi. Bu savob ishda muallimlarimiz xizmati beqiyoz. Ming xil qiyinchilik va tushunmovchiliklarga qaramay, ular odatiy ko'nikmalardan voz kechib yosh vujudda hayratlanish, sevish tuyg'usini shakllantirishga zamin tayyorlashadi. Shoygul muallim xuddi ana shular toifasidan.

Insonni o'rab olgan makon nihoyatda go’zal! Faqat uni o'z vaqtida ko'rmoq, sezmoq kerak xolos. Vaqt esa kutmaydi. U tez oqar suvdek shitob... Befarq, loqayd odamlar turmushida behuda kuyib, kul bo’layotgan vaqt faryod etadi. Hikoya shu haqda.

Qutilmaganda hovlisida paydo bo'lgan ilonlar bilan chol qardonlashib oladi. Ular ko’rinmay qolsa, o'zini yolg'iz his qila boshlaydi. "Jonivorlar bilan murosaga kelishish mumkun bo'lgan holda nechun odam bolasi bir-biri bilan hech til topisha olmaydi, a", degan savol uni o'ylantira boshlaydi....

Onasidan bevaqt ayrilgan qizcha kelajakdagi hayotini "Zumrad va Qimmat" ertagi asnosida ko'radi. Otasi olib kelajak ayol ertakdagi O'gay ona kabi yovuz va berahim. Biroq qizchani dahshatga solgan qo'rqinchli hayollar uni ko'rishi bilan parday to'zg'iydi. Va u o'zining Yangi ertagini to'qiydi.